ERCP (açık adıyla Endoscopic Retrograde Cholangio-Pancreatography) safra yolları ve pankreas hastalıklarının tanı ve tedavisinde kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntemle ameliyata gerek kalmadan safra kanalı taşları çıkarılabilir, safra yolu darlıkları ve buna bağlı tıkanma sarılıkları tedavi edilebilir. Kr. Pankreatit gibi bazı pankreas hastalıklarının tanı ve tedavisinde kullanılabilir.
Günümüzde ERCP sayesinde safra kanalına yönelik yapılan ameliyatlara olan ihtiyaç büyük ölçüde azalmıştır. Hasta için ERCP ameliyattan daha kolay ve güvenli bir yöntemdir. Çoğunlukla hasta aynı gün evine dönebilir.
ERCP işleminde yandaki resimde görülen oniki parmak barsağına (duodenum) girilir. Ana safra kanalı ve pankreas kanalının birleşerek açıldığı major papillanın karşısına kadar gelinir. Burada özel kateterlerle kanal içine girilerek röntgen filmi çekilir.
Nasıl Yapılır ?
ERCP duodenoskop adı verilen özel bir endoskoplarla ve bu konuda özel eğitim almış gastroenteroloji uzmanları tarafından yapılır. Ağızdan girilerek yemek borusu ve mideden geçilir. Sonra oniki parmak barsağının (duodenum) ikinci kısmında yer alan ve majör papilla (diğer adı ampulla vateri ) adı verilen noktaya ulaşılır. Major papilla safra ve pankreas kanallarının birleşerek oniki parmak barsağına açıldığı yerdir. Burada ihtiyaca göre seçilen özel kateterlerle safra kanalına veya pankreas kanalına girilebilir. ERCP sırasında radyolojik görüntüleme için (röntgen filmi), C-Kollu skopi cihazı kullanılır. Safra yoluna girildikten sonra kanal içine radyo-opak ilaç verilerek skopi cihazı ile filmi çekilir. Bu film ile safra kanalındaki taş, tümör, darlık ve varsa safra kaçakları görüntülenebilir. Dolayısıyla ERCP sırasında duodenoskop adı verilen özel endoskoplar, özel kateterler (ERCP kateterleri, sfinkterotom, taş çıkarma balonu, kılavuz tel, basket, plastik stent, metal stent vb malzemeler), radyolojik görüntüleme için skopi cihazı gibi tıbbi cihaz ve malzemelerin kullanılması gereklidir. Bu cihazlar ve kateterler maliyetleri yüksek özel ekipmanlardır. Skopi cihazı X-ışını (radyasyon) ile çalışan bir cihazdır. İşlem sırasında film çekmek için radyo-opak madde adı verilen ilaçların kateterler yoluyla safra veya pankreas kanalına verilmesi gereklidir. Ayrıca boğaza lokal anestezik sprey uygulanması gereklidir. Sedasyon yada anestezi için damar yolu ile midazolam veya propofol adı verilen ilaçlar kullanılabilir.
İşlem sırasında genellikle hasta tam olarak uyutulur. Radyoloji masasında sol yanı veya karnı üzerine yatırılır. Duodenoskop yemek borusundan geçer, solunum yolu ilgisi yoktur. Solunum yolu kapatılmaz ve hasta normal nefes alabilir.
ERCP öncesi en az 6 saat süreyle aç olunmalıdır. İdeal olarak bir önceki akşam saat 19:00’dan sonra yemek kesilir, sabah kahvaltı yapılmaz. Su miktarı fazla olmamak kaydıyla 4 saat öncesine kadar içilebilir. Düzenli kullanılan ilaçlar hakkında önceden doktora bilgi verilmelidir. Bunlardan bazılarının önceden kesilmesi gerekebilir. Özellikle kanama riskini artıran antikoagülan veya antiagregan grubundan ilaçlarla (aspirin, clopidogrel, coumadin, heparin, rivaroxaban, enoxaparin, nadroparin vb. etken madde içeren ilaçlar), insülin gibi diğer önemli ilaçların bildirilmesi çok önemlidir. Ayrıca alerji, önemli kalp ve akciğer hastalıklarının da işlem öncesi doktor tarafından bilinmesi gereklidir.
İşlem öncesinde çoğunlukla tam kan sayımı (hemogram, CBC), biyokimya, PT, aPTT, INR, HBsAg, AntiHCV, AntiHIV vb bazı kan tetkiklerinin yapılmış ve sonuçlarının alınmış olması gereklidir. Bunlar yapılmadıysa bilgi veriniz, aksi takdirde erteleme gerekebilir.
ERCP’ye gelirken kullanılan ilaç listesi, daha önce yapılan tetkiklerin sonuçları getirilmelidir. Varsa ultrasonografi, endoskopi, bilgisayarlı tomografi, MR ve MRCP görüntü ve filmleri raporları ile birlikte getirilmelidir.
ERCP çoğunlukla günlük yatışla yapılan bir işlem olup, hasta bir süre gözlemde tutulduktan sonra evine gönderilmektedir. Anestezi altında yapılan bir işlem olduğu için eve dönüşte refakatçi gereklidir. ERCP sırasında karşılaşılan bazı durumlar veya saptanan bulgular nedeniyle hastaneye yatırılarak gözlemde tutulma veya yatırılarak tedaviye devam edilme gereği oluşabilir.
ERCP iyi yetişmiş, tecrübeli gastroenteroloji uzmanları tarafından yapıldığında güvenli bir tetkik ve tedavi yöntemidir. Aynı hastalıkları tedavi etmede kullanılan ameliyatlarla kıyaslandığında riski çok daha düşüktür.
Ancak zaman zaman yine de hastanın bir süre yatırılarak tedavi edilmesine ve nadiren acil olarak ameliyata alınmasına neden olabilecek önemli komplikasyonlara neden olabilir. En önemli komplikasyonları pankreatit, kolanjit, kolesistit, delinme veya kanamadır. Bu komplikasyonların bazılarının tedavisi yine ERCP ile yapılabilir.
Bazı hastalarda kullanılan sedatif veya anestezik ilaçlara bağlı problemler oluşabilir. Bazı hastalarda ise teknik nedenlerle işlem tamamlanamayabilir, başarısız olabilir. Major papillanın yapısındaki anormallikler veya anatomiyi bozan divertiküller işlemin yapılmasını engelleyebilir.
Hasta kullanılan ilaçların etkisi geçinceye kadar gözlemde tutulur. Eve dönüşte refakatçi gereklidir. İşlem sırasında hava verildiği için şişkinlik ve gaz hissi olabilir. Aksi belirtilmedikçe normal şekilde yemek yenebilir. Şiddetli ve uzun süren ağrı, üşüme, titreme, ateş gibi belirtiler olması durumunda tekrar ve acil olarak işlemin yapıldığı hastaneye başvurulmalıdır.
ERCP’de takılan plastik stentler geçicidir, görevini tamamladıktan sonra çıkarılması gereklidir. Plastik stentler genellikle 3 ay civarında dayanır, bu süre sonunda tıkanabilir. Eğer plastik stent takılmışsa en geç 3 ay sonra kontrole gitmelidir. Stent takılı olduğu halde karın ağrısı, ateş, üşüme ve titreme, sarılık gibi belirtiler oluyorsa stent tıkanmış olabilir. Stent tıkanması riskli bir durum olup en kısa sürede müdahale gerektirir. Uzunca bir süre stent gereken hastalarda, plastik stentlerin düzenli aralıklarla yenisiyle değiştirilmesi gereklidir.